CA4: Y Defnydd o Wrthfiotigau ac Ymwrthedd Gwrthficrobaidd
Mae'r wers hon yn cyflwyno myfyrwyr i'r bygythiad iechyd cyhoeddus byd-eang cynyddol a achosir gan ymwrthedd gwrthficrobaidd (AMR) trwy arbrawf plât agar.
Sgroliwch i lawr am ragor o wybodaeth ac i lawrlwytho adnoddau.
Amcanion dysgu
Bydd pob myfyriwr yn:
- Deall nad yw gwrthfiotigau yn gweithio ar firysau, gan fod gan facteria a firysau strwythurau gwahanol
- Deall bod bacteria'n addasu drwy'r amser i ddatblygu ffyrdd o beidio â chael eu lladd gan wrthfiotigau - gelwir hyn yn ymwrthedd i wrthfiotigau
- Deall bod cymryd gwrthfiotigau yn effeithio hefyd ar eich bacteria defnyddiol, nid dim ond y rhai sy'n achosi haint
- Deall y gall bacteria sydd ag ymwrthedd i wrthfiotigau gael eu cario gan bobl iach neu sâl a gellir eu trosglwyddo'n dawel i eraill
- Deall bod ymwrthedd i wrthfiotigau yn lledaenu rhwng gwahanol facteria yn ein corff
- Deall bod rheoli ymwrthedd i wrthfiotigau yn gyfrifoldeb i bawb, gan gynnwys chi
Bydd y rhan fwyaf o fyfyrwyr yn:
.
Gwybodaeth Gefndir
Mewn rhai achosion, mae angen help ar y system imiwnedd. Mae gwrthficrobau yn feddyginiaethau a ddefnyddir i ladd neu arafu twf microbau. Mae gwrthfiotigau naill ai'n facterioleiddiol, sy'n golygu eu bod yn lladd y bacteria, neu maen nhw'n facteriostatig, sy'n golygu eu bod yn arafu twf bacteria.
Mae bacteria'n addasu drwy'r amser i ddatblygu ffyrdd o beidio â chael eu lladd gan wrthfiotigau. Gelwir hyn yn ymwrthedd i wrthfiotigau. Mae ymwrthedd yn datblygu oherwydd mwtaniadau yn y DNA bacteriol. Gall bacteria ag ymwrthedd i wrthfiotigau gael eu cario gan bobl iach neu sâl a gallant ledaenu i eraill yn union fel y byddai mathau eraill o ficrobau, er enghraifft trwy ysgwyd llaw neu gyffwrdd â phob math o arwynebau ar anifeiliaid, llysiau neu fwyd lle mae bacteria'n bresennol.
Mae ymwrthedd i wrthfiotigau yn digwydd mewn bacteria a geir yn y corff, mewn anifeiliaid neu yn yr amgylchedd, oherwydd gorddefnyddio a chamddefnyddio gwrthfiotigau. Po fwyaf aml y bydd rhywun yn cymryd gwrthfiotigau, y mwyaf tebygol ydyn nhw o ddatblygu bacteria sy'n gwrthsefyll gwrthfiotigau yn eu corff. Er mwyn atal ymwrthedd, dim ond yn unol â phresgripsiwn meddyg neu nyrs y dylid cymryd gwrthfiotigau.
Yn y cynllun gwers hwn, bydd myfyrwyr yn dysgu sut mae gwrthfiotigau'n gweithio i ladd bacteria a sut mae bacteria'n datblygu ymwrthedd i wrthfiotigau. Byddan nhw'n dysgu nad yw pob gwrthfiotig yn driniaethau effeithiol ar gyfer pob bacteria ac mai dyna pam ei bod yn bwysig cymryd gwrthfiotigau yn unol â phresgripsiwn meddyg.
Gweithgareddau
Prif weithgaredd:- Arbrawf plât agar gwrthfiotigau
- Fideo am cyflwyniad i wrthfiotigau
- Fideo am sut mae ymwrthedd i wrthfiotigau yn digwydd
- Gêm gwir neu anwir am wrthfiotigau
- Ysgrifennu traethawd
- Gweithgareddau trafodaethau dosbarth
Dolenni i'r cwricwlwm
Gwyddoniaeth:
- Meddwl gwyddonol
- Sgiliau a strategaethau arbrofol
- Dadansoddi a gwerthuso
ABCh/ACRh:
- Iechyd ac atal
Saesneg:
- Darllen
- Ysgrifennu
Celf a Dylunio:
- Cyfathrebu graffig