CA3: Brechiadau
Yn y wers hon, bydd myfyrwyr yn cymryd rhan mewn efelychiad i weld sut mae brechlynnau'n cael eu defnyddio i atal heintiau rhag lledaenu ac i ddarganfod arwyddocâd imiwnedd poblogaeth.
Sgroliwch i lawr am ragor o wybodaeth ac i lawrlwytho adnoddau.
Amcanion dysgu
Bydd pob myfyriwr yn:
- Deall bod gan y corff dynol lawer o amddiffynfeydd naturiol i ymladd haint, gan gynnwys y tair prif linell amddiffyn
- Deall bod brechlynnau'n helpu i atal amrywiaeth o heintiau bacteriol a firol
- Deall nad yw'r heintiau mwyaf cyffredin fel annwyd cyffredin neu ddolur gwddf yn cael eu hatal gan frechlynnau
Bydd y rhan fwyaf o fyfyrwyr yn:
.
Gwybodaeth Gefndir
Yn gyffredinol, mae ein system imiwnedd yn ymladd unrhyw ficrobau pathogenaidd a all fynd i mewn i'n cyrff ac yn helpu i'n cadw'n iach. Mae ganddi dair prif linell amddiffyn:
- Atal pathogenau rhag mynd i mewn i'n corff
- Celloedd gwyn y gwaed amhenodol
- Celloedd gwyn y gwaed penodol
Gallwn helpu ein system imiwnedd i ymladd microbau trwy gael ein brechu. Defnyddir brechlynnau i atal heintiau, yn hytrach nag i'w trin. Gall brechlyn fod wedi'i wneud o fersiynau gwan neu anactif o'r un microbau sy'n ein gwneud yn sâl. Mewn rhai achosion, mae'r brechlynnau'n cael eu gwneud o gelloedd sy'n debyg i gelloedd y microb sy'n ein gwneud yn sâl, ond nid ydynt yn gopïau union yr un fath. Mae brechlynnau asid riboniwcleig negesydd newydd (mRNA), fel rhai o'r brechlynnau COVID-19, yn dysgu ein celloedd sut i wneud protein, neu ddarnau o brotein, i sbarduno ymateb imiwnedd y tu mewn i'n cyrff. Trwy bob un o'r mecanweithiau hyn, mae ymateb imiwnedd yn cael ei sbarduno yn ein cyrff ac yn cynhyrchu gwrthgyrff. Dyma pam y gall pob brechlyn ein hamddiffyn rhag cael ein heintio â gwahanol glefydau. Er bod brechlynnau mRNA yn newydd i'r cyhoedd, mae ymchwilwyr wedi bod yn ymchwilio i hyn ers degawdau. Mae pob brechlyn, ni waeth at ba glefyd y mae'n cael ei gynhyrchu, yn mynd trwy brosesau trylwyr er mwyn sicrhau eu bod yn ddiogel ac yn effeithiol cyn cael eu cynnig i'r cyhoedd.
Yn y cynllun gwers hwn, mae myfyrwyr yn archwilio'r cysyniad o imiwnedd poblogaeth a sut gall brechu mwyafrif helaeth o'r boblogaeth amddiffyn pawb. Maen nhw'n dysgu hefyd bod angen gwahanol frechlynnau i atal gwahanol heintiau, a bod y mathau o frechlynnau sydd eu hangen yn dibynnu ar ble rydym ni'n byw ac yn teithio.
Gweithgareddau
Prif weithgaredd:- Senario imiwnedd poblogaeth
- Gweithgaredd map y byd
Dolenni i'r cwricwlwm
Gwyddoniaeth:
- Gweithio'n wyddonol
- Celloedd a threfniant
- Sgiliau ac ymchwiliadau arbrofol
- Dadansoddi a gwerthuso
ABCh/ACRh:
- Iechyd ac atal
Saesneg:
- Darllen
- Ysgrifennu
Daearyddiaeth:
- Daearyddiaeth ddynol a ffisegol
- Sgiliau daearyddol a gwaith maes